[1] Khách: phú cổ thể thường dùng lối “chủ-khách đối đáp”, có nhân vật “khách” kể chuyện cho hấp dẫn. Ở đây có thể là tác giả tự xưng.
[2] Chừ: dịch chữ “hề” trong nguyên tác. Chữ “hề” là một từ đệm có trong Sở từ của Trung Quốc, nhiều bài phú thường dùng xen vào.
[3] Nguyên, Tương, Vũ Huyệt: sông Nguyên, sông Tương ở tỉnh Hồ Nam, Vũ Huyệt ở núi Cối Kê, tỉnh Chiết Giang, đều là phong cảnh đẹp của Trung Quốc.
[4] Cửu Giang: tên sông, sở dĩ gọi là Cửu Giang vì con sông đó do chín con sông nhỏ hợp thành. Ngũ Hồ: có hai nghĩa: Ngũ Hồ là biệt danh của Thái Hồ. Ngũ Hồ là năm hồ (hai khu vực năm hồ, một lấy hồ Động Đình làm trung tâm, một lấy Thái Hồ làm trung tâm).
[5] Tam Ngô: tên một vùng đất cũ của nước Ngô bao gồm ba địa phương. Bách Việt: tên chung chỉ các bộ tộc người Việt cổ sống ở phía nam sông Trường Giang (Trung Quốc).
[6] Vân Mộng: vùng đầm nước rộng lớn của Trung Quốc.
[7] Tử Trường: tên chữ của Tư Mã Thiên, một sử gia nổi tiếng của Trung Quốc thời Hán, người đã từng du lịch nhiều thắng cảnh và di tích lịch sử.
[8] Tiêu dao: thảnh thơi đi đây đi đó, không chút bận tâm.
[9] Đại Than, Đông Triều: tên cửa biển, tên huyện vùng sông Bạch Đằng, Quảng Ninh hiện nay.
[10] Sóng kình: (kình: cá voi) sóng lớn.
[11] Đuôi trĩ: đuôi chim trĩ có hình dài như bánh lái thuyền. Ý tả những con thuyền nối đuôi nhau đi trên sông.
[12] Ba thu: có ba cách hiểu: ba mùa thu (ba năm), ba tháng của mùa thu, tháng thứ ba của mua thu; ở đây theo nghĩa thứ ba.
[13] Tá: từ vừa có nghĩa nghi vẫn, vừa có nghĩa cảm thán, nay ít dùng.
[14] Sở cầu: điều muốn có, muốn tìm.
[15] Gậy lê: gậy làm bằng gỗ cây lê.
[16] Trùng Hưng nhị thánh: Trùng Hưng: một trong hai niên hiệu của Trần Nhân Tông từ năm 1285 đến 1293, nhị thánh: Trần Thánh Tông (thái thượng hoàng) và Trần Nhân Tông (vua).
[17] Ô Mã: tức Ô Mã Nhi, tướng giặc Nguyên bị bắt sống ở trận Bạch Đằng năm 1288.
[18] Ngô chúa: Ngô Quyền.
[19] Hoằng Thao (có cách đọc khác là Hoằng Tháo): con Lưu Cung, vua Nam Hán. Hoằng Thao bị giết ở sông Bạch Đằng năm 938.
[20] Tinh kì: cờ.
[21] Sáu quân: theo cách tổ chức quân đội xưa ở Trung Quốc. Ở đây ý nói quân đội hùng mạnh.
[22] Tất Liệt: tức Hốt Tất Liệt.
[23] Lưu Cung: vua Nam Hán.
[24] Gieo roi: Bồ Kiên nước Tần khi vào đánh nước Tấn có nói: “Cứ như số quân của ta thì chỉ ném roi ngựa xuống sông cũng ngăn dòng nước lại được”. Tác gải mượn ý này để nói quân Nguyên vào đánh nước ta cũng ỷ thế quân đông tướng mạnh.
[25] Xích Bích: dãy núi bên bờ sông Dương Tử. Thời Tam quốc, Chu Du dùng kế hoả công của Gia Cát Lượng đốt thuyền đánh tan 82 vạn quân Tào Tháo trên quãng sông này.
[26] Hợp Phì: tên một huyện thuộc tỉnh An Huy, Trung Quốc, nơi sông Hoài hợp với sông Phì. Tạ Huyền đã đánh tan 100 vạn quân Bồ Kiên ở đây.
[27] Tái tạo công lao: ý ca ngợi các vua Trần đã một lần nữa lập nên chiến công trên sông Bạch Đằng.
[28] Điện an: hoà bình, an ninh vững bền.
[29] Ở đây tác giả ví việc Trần Quốc Tuấn hội quân tại bến Bình Than như việc Lã Vọng giúp Vũ Vương hội quân ở bến Mạnh Tân.
[30] Duy Thuỷ: một con sông ở tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc, nơi Hàn Tín - một tướng giỏi của Hán Cao Tổ - dùng mẹo tháo nước đánh thắng quân tề. Hai câu này ý nói trong trận giao tranh với giặc Mông – Nguyên, ta có các tướng vừa giỏi chiến trận vừa mưu lược.
[31] Thế giặc nhàn: thế giặc dễ phá. Đại vương: chỉ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Sau hai lần thất bại, năm 1287, giặc Mông – Nguyên lại sang xâm lược nước ta, vua Trần Nhân Tông hỏi Trần Quốc Tuấn: “Giặc đến làm thế nào?” Ông tâu: “Năm nay thế giặc nhàn”.
[32] Hai câu này trong nguyên văn là: “Hoài cổ nhân hề vẫn thế - Lâm giang lưu hề hậu nhan”, cần tránh hiểu lầm là lời nhân vật khách tự nói mà vẫn là lời các bô lão nói với khách.
[33] Hai vị thánh quân: tức Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông.
[34] Giáp binh: áo giáp và binh khí.
[35] Đức cao: dịch ý câu “ý đức mạc kinh”, sách Tả truyện có câu “mạc chi dữ kinh”, nghĩa là không gì lớn bằng.